Κεφάλαιο 4
Α. Εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων: τι είναι και πώς λειτουργεί;
Πολλά από όσα ξέρουμε για τη ζωή αλλά και για τον ίδιο μας τον εαυτό τα μαθαίνουμε από ανθρώπους που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση με τη δική μας: έχουν ίδια ενδιαφέροντα, αντίστοιχες ηλικίες, παρελθόν, κοινωνική τάξη, περιβάλλον. Ανθρώπους με τους οποίους κάνουμε παρέα και “μιλάμε την ίδια γλώσσα”: μοιραζόμαστε τα ίδια όνειρα, φόβους, προσδοκίες, προσπάθειες και πρωτοβουλίες – τους συνομηλίκους μας! Επομένως, το να μαθαίνει κανείς από τους συνομηλίκους του μπορούμε να το ονομάσουμε…εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων. Όσον αφορά τους νέους τώρα, η εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων βασίζεται στην ιδέα ότι είναι εφικτή με τον τρόπο αυτό η εκμετάλλευση της επιρροής των συνομηλίκων μέσα στα δίκτυά τους, ώστε να επηρεάσουν τις γνώσεις, τις συμπεριφορές και τις αντιδράσεις τους. Βασίζεται στην ιδέα ότι “οι νέοι είναι ειδικοί στις δικές τους ζωές και άρα αποτελούν οι ίδιοι την καλύτερη αφετηρία της διαδικασίας μάθησης”. Αυτό συχνά περιγράφεται στο πλαίσιο προγραμμάτων νέων ως “εκπαίδευση για νέους από νέους”.
Τα προγράμματα εκπαίδευσης μεταξύ συνομηλίκων εκπαιδεύουν μέλη συγκεκριμένων κοινωνικών δικτύων ώστε να αποκτήσουν εξειδίκευση σε κάποιο αντικείμενο. Με τον τρόπο αυτό μετατρέπονται σε εκπαιδευτές των συνομηλίκων τους και ενθαρρύνονται να μεταλαμπαδεύσουν τις γνώσεις τους σε άλλους, επιφέροντας τελικά θετικές αλλαγές ανάμεσα στα μέλη της ίδιας κοινωνικής ομάδας. Με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν να βοηθούν ο ένας τον άλλον στο να αποκτήσουν γνώσεις και να μάθουν μέσα από αυτήν τη διαδικασία.
Όσο προφανές κι αν ακούγεται, η επιτυχία αυτού του τρόπου μάθησης έγκειται στην ικανότητα του νέου-εκπαιδευτή να αντιμετωπίσει τους άλλους ως ίσους. Σύμφωνα με το Εγχειρίδιο Domino[1] του Συμβουλίου της Ευρώπης:
- Οι νέοι είναι έτοιμοι “ειδικοί”. Έχουν μια μοναδική οπτική στα ζητήματα που τους αφορούν και συχνά μπορούν να φέρουν απίστευτα αποτελέσματα.
- Μπορούν να γίνουν “πρότυπα” και, ως τέτοια, να παρουσιάσουν αποτελεσματικούς τρόπους επικοινωνίας και νέες μορφές προσέγγισης. Αυτό μπορούν να το πετύχουν με εργαστήρια και παιχνίδια, με τη μουσική και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με τη συζήτηση, ή τις αφηγήσεις ιστοριών.
- Η εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων έχει πολλαπλά αποτελέσματα στις περιπτώσεις που υπάρχουν περιορισμένοι πόροι, αλλά απαιτείται η προσέγγιση μεγάλου αριθμού ατόμων. Τέτοια προγράμματα λειτουργούν ως “χιονοστιβάδες”, παρασύροντας μεγάλο αριθμό ατόμων και κάνοντας “ντόρο” στην ευρύτερη κοινωνία.
- Οι νέοι μπορούν με την κατάλληλη καθοδήγηση και υποστήριξη να ηγηθούν της διαδικασίας εκπαίδευσης και ανταλλαγής πληροφοριών. Το κατά πόσο αυτό θα συμβεί εξαρτάται από τις εκάστοτε συνθήκες. Ωστόσο, η εκπαίδευση μεταξύ συνομηλίκων μπορεί να ενισχύσει τη συμμετοχή των νέων σε προγράμματα τυπικής και μη τυπικής εκπαίδευσης.