ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Α. Μίλα μου για…ρητορική μίσους!
Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή αυτού του Οδηγού, η ρητορική μίσους στο διαδίκτυο αφορά τη συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών του ίντερνετ, και ιδίως τους νέους. Ωστόσο οι άνθρωποι συνήθως φοβούνται ή ντρέπονται να ομολογήσουν ότι έχουν υπάρξει θύτες που διέδωσαν περιεχόμενο μίσους τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους διαδικτυακά, προφανώς διότι αναγνωρίζουν και αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητα του ζητήματος και προτιμούν να αποστασιοποιηθούν από αυτό. Ενδεικτικά, σε μια διαδικτυακή έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Ιρλανδίας στο πλαίσιο του κινήματος “ΝΟ ΗΑΤΕ SPEECH” του Συμβουλίου της Ευρώπης, στην ερώτηση “Έχετε ποτέ αναρτήσει ή στείλει περιεχόμενο στο διαδίκτυο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ρητορική μίσους;”, μόνο ένα ασήμαντο ποσοστό των ερωτηθέντων ομολόγησε ότι έχει διαπράξει κάτι ανάλογο, ενώ η πλειοψηφία δήλωσε με υπερηφάνεια ΟΧΙ. Ωστόσο, ένα αρκετά σημαντικό ποσοστό δήλωσε ότι δεν είναι σίγουρο ή έχει αμφιβολίες για το αν πράγματι έχει υπάρξει θύτης, αποδεικνύοντας ότι υπάρχει πολλή δουλειά ακόμα στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κόσμου για αυτό το ζήτημα.
Έχετε ποτέ αναρτήσει ή στείλει περιεχόμενο στο διαδίκτυο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ρητορική μίσους;
Προσπαθώντας να το κατανοήσουμε καλύτερα, είναι σημαντικό να εξοικειωθούμε με τις πιο κοινές μορφές και μέσα της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο. Ας ρίξουμε μια ματιά:
Ενεργητική ΕΝΑΝΤΙΟΝ Παθητικής
Η ενεργητική ρητορική μίσους αναφέρεται σε συγκεκριμένες ενέργειες των θυτών, που λαμβάνουν χώρα στον ιδιωτικό τους χώρο έκφρασης (π.χ. Προφίλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πλατφόρμες κλπ.) ή δημόσιους χώρους (π.χ. Σχόλια σε δημόσιες ιστοσελίδες, αναρτήσεις σε ανοιχτές ομάδες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κλπ.) ή απευθύνονται απευθείας προς το θύμα (π.χ. Προσωπικά μηνύματα, αναρτήσεις στο προφίλ των θυμάτων κλπ.), συμπεριλαμβανομένων των ανοιχτών εκφράσεων που εμπεριέχουν διακρίσεις, της διάδοσης πρωτότυπου περιεχομένου μίσους, του ενεργού σχολιασμού ή διάδρασης με το περιεχόμενο άλλων χρηστών, της ανοιχτής υποστήριξης και προώθησης τέτοιου περιεχομένου.
Η παθητική ρητορική μίσους αναφέρεται στην απουσία αντίδρασης στο περιεχόμενο μίσους, στην απλή παρατήρηση αλλά όχι στην καταγγελία, στην άρνηση να βοηθήσουν ή να υποστηρίξουν τα θύματα, τη σιωπηλή ευχαρίστηση ή παρακολούθηση της εξέλιξης των αναρτήσεων μίσους στο διαδίκτυο. Για παράδειγμα, ακολουθώντας ένα άτομο που είναι ενεργό στη διάδοση της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο και η μη αντίδραση σε τέτοιες αναρτήσεις, ή η παρακολούθηση βίντεο με περιεχόμενο μίσους χωρίς όμως την κοινοποίησή τους στα ατομικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Άμεση ΕΝΑΝΤΙΟΝ Έμμεσης
Η άμεση ρητορική μίσους αναφέρεται σε περιεχόμενο που περιλαμβάνει ρητά λεξιλόγιο μίσους ή απόψεις που εκφράζουν ανοιχτά τη γνώμη του συγγραφέα/ομιλητή και απευθύνεται απευθείας στο θύμα.
Παράδειγμα: “Ανόητοι μουσουλμάνοι, το μόνο που ξέρουν είναι να ανατινάζουν αθώους ανθρώπους! Σκοτώστε τους όλους!”
Η έμμεση ρητορική μίσους περιλαμβάνει περιεχόμενο μίσους που κρύβεται πίσω από τις λέξεις και είναι το ίδιο επικίνδυνη με τη ρητή έκφραση μίσους, αφού δημιουργεί εσφαλμένες εντυπώσεις στο υποσυνείδητο του κοινού.
Παράδειγμα: “Η αιματοβαμμένη έκρηξη στον σταθμό του τρένου δεν φαίνεται να έχει χριστιανικό άρωμα.” (υπονοώντας ότι πρόκειται για επίθεση από μουσουλμάνους).
Αφηγήσεις ΕΝΑΝΤΙΟΝ Πράξεων
Οι αφηγήσεις, ως ιστορίες που περιλαμβάνουν πραγματικά αλλά και φανταστικά στοιχεία και έχουν στόχο να προκαλέσουν συγκεκριμένη δράση ή αντίδραση, χρησιμοποιούνται για να προωθήσουν τη ρητορική μίσους, τις διακρίσεις και την καταδυνάστευση του θύματος.
Παράδειγμα: “Οι πρόσφυγες μάς κλέβουν τις δουλειές,” (παρ’ όλο που αυτή η δήλωση έχει καταρριφθεί πολλές φορές από ερευνητές, μελέτες και αναλύσεις, χρησιμοποιείται ακόμα για να αναζωπυρώσει την ξενοφοβία και να δικαιολογήσει πολιτικές διακρίσεων εναντίον αυτής της συγκεκριμένης κοινωνικής ομάδας).
Οι πράξεις μίσους αποτελούν φυσικά την πιο προφανή έκφραση ρητορικής μίσους και κάνουν την εμφάνισή τους με διάφορους τρόπους, όπως αναλύθηκε παραπάνω στο κεφάλαιο “Άμεση ΕΝΑΝΤΙΟΝ Έμμεσης”.
Και πώς μπορούμε, άραγε, να αντιμετωπίσουμε όλες αυτές τις διαφορετικές μορφές της ρητορικής μίσους στο διαδίκτυο; Υπάρχει κάποιος αποτελεσματικός τρόπος να κάνουμε μια θετική αλλαγή στην κοινωνία και να προωθήσουμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό στην ατομικότητα; Ας το μάθουμε!