ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Α. Ψευδείς ειδήσεις - ή μήπως όχι;
Στο διαδίκτυο κυκλοφορούν αμέτρητες πληροφορίες και βομβαρδιζόμαστε από ειδήσεις σε καθημερινή βάση μέσα από μηχανές αναζήτησης, ατομικές αναρτήσεις και πλήθος άλλων καναλιών επικοινωνίας. Μερικές φορές το δημόσιο περιεχόμενο ενδέχεται να πυροδοτήσει αρνητικά συναισθήματα απέναντι σε κάποια ομάδα ατόμων, ως αποτέλεσμα των στερεοτύπων και προκαταλήψεων, οδηγώντας σε διακρίσεις και, στο τέλος, στη δημιουργία σχολίων μίσους στο διαδίκτυο.
Είμαστε, όμως, αρκετά ικανοί να αναγνωρίσουμε ποιες από τις πληροφορίες που εισπράττουμε είναι έγκυρες και ποιες όχι; Ή απλώς τις απορροφούμε χωρίς καν να αναρωτιόμαστε, απλώς και μόνο επειδή “ακούγονται” φυσιολογικές, ταιριάζουν με τις απόψεις μας ή είναι κάπως ενδιαφέρουσες;
Ας τσεκάρουμε, λοιπόν, τις ικανότητές σας μέσα από αυτά τα quiz της “The Guardian”!
Ε, λοιπόν…ΝΑΙ – ήταν πολύ διασκεδαστικό, ΝΑΙ – ήταν ενδιαφέρον, ΝΑΙ – ήταν μια πρόκληση για εσάς, ΝΑΙ – σας κίνησε το ενδιαφέρον, και ίσως…ΝΑΙ – απογοητευτήκατε λιγάκι από τις ικανότητές σας να αναγνωρίζετε τις ψευδείς ειδήσεις, σωστά;
Δεν υπάρχει λόγος να κατηγορείτε τον εαυτό σας! Το να αναγνωρίσει κανείς τις ψευδείς ειδήσεις είναι μια δύσκολη και αρκετά σύνθετη διαδικασία, η οποία απαιτεί προσοχή, αρκετή εξάσκηση και κάποιες γνώσεις για να σας βοηθήσουν στη διαδικασία. Ποια είναι τα σωστά βήματα για να αναγνωρίσουμε τις ψευδείς ειδήσεις, λοιπόν;
ΒΗΜΑ 1: Αμφισβητήστε την ΠΗΓΗ!
Από πού προέρχεται αυτή η πληροφορία; Είναι αξιόπιστη; Μερικές φορές η ίδια η πηγή της πληροφορίας λέει πολλά για την αξιοπιστία της – είναι άλλο να προέρχεται από μια διαπιστευμένη πηγή, όπως από έναν επιστημονικό φορέα ή μια διεθνή και ευρέως αποδεκτή εφημερίδα, και εντελώς διαφορετικό ότα η πηγή της πληροφορίας σας είναι η σελίδα “το-μπλογκ-της-Μαρίας.com”, σωστά;
ΒΗΜΑ 2: ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΤΕ την πληροφορία!
Παρ’ όλο που ο έλεγχος της πηγής είναι ένα καλό πρώτο βήμα, δεν είναι αρκετό! Διασταυρώστε το περιεχόμενο σε διάφορες άλλες πηγές για να βεβαιωθείτε ότι είναι αμερόληπτο και αντικειμενικό.
ΒΗΜΑ 3: Προσέξτε τη ΓΛΩΣΣΑ!
Προσπαθήστε να μην παρασύρεστε από “πιασάρικους” τίτλους και πικάντικες λέξεις. Οι σοβαρές πηγές πληροφοριών συνήθως δημοσιεύουν το περιεχόμενό τους με απλό και αντικειμενικό λεξιλόγιο, αποφεύγοντας τίτλους όπως “ΣΟΚ! ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΕΙΔΗΣΗ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΤΟ ΜΕΤΑΝΙΩΣΕΤΕ!”. Επίσης, καθώς διαβάζετε το περιεχόμενο, προσπαθήστε να εντοπίσετε λέξεις-κλειδιά που μπορεί να υποδηλώνουν ότι η πληροφορία είναι μάλλον μια φήμη, μια άποψη, μια υπόθεση ή μια εικασία. Παρακάτω θα βρείτε μερικές λέξεις-κλειδιά που μπορούν να σας βοηθήσουν σε αυτήν τη διαδικασία:
- ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΕΝΑ ΓΕΓΟΝΟΣ/ΔΕΔΟΜΕΝΟ: …σύμφωνα με στοιχεία…αποδεικνύεται ότι…σύμφωνα με τα στατιστικά δεδομένα…ανακοινώθηκε επίσημα…
- ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΑΠΟΨΗ: …νομίζω…πιστεύω…(δε) μου αρέσει…θεωρώ…
- ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΦΗΜΗ: …απ’ ό,τι φαίνεται…ακούγεται ότι…φημολογείται ότι…
- ΛΕΞΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΟΔΗΛΩΝΟΥΝ ΕΙΚΑΣΙΑ: …αναρωτιέμαι αν…υποθέτω ότι…στοιχηματίζω ότι…υποψιάζονται ότι…
ΒΗΜΑ 4: Ελέγξτε τις ΕΙΚΟΝΕΣ!
Το ψηφιακό περιεχόμενο μπορεί να είναι παραπλανητικό, ιδίως αν συνοδεύεται από εικόνες που φαίνεται να αποδεικνύουν την εγκυρότητα της πληροφορίας που παρουσιάζεται! Βίντεο και φωτογραφίες μπορεί να είναι επίσης κατασκευασμένα, οπότε…μη μασάτε από την πρώτη εντύπωση! Υπάρχουν τρόποι να ελέγξετε αν είναι αληθινά ή κατασκευασμένα με τη χρήση ψηφιακών εργαλείων, όπως το tineye.com (για αντίστροφη αναζήτηση εικόνων) ή το invid.com (για οπτικά δεδομένα).
ΒΗΜΑ 5: Διαβάστε τα ΣΧΟΛΙΑ!
Τα σχόλια κάτω από τις αναρτήσεις μπορούν να αποτελέσουν μια μοναδική πηγή πληροφοριών, καθώς άλλοι χρήστες μπορεί να έχουν ήδη ελέγξει τις πληροφορίες και να έχουν δημοσιεύσει όσα βρήκαν (είτε επιβεβαιώνοντας είτε καταρρίπτοντάς τες). Ενώστε τις δυνάμεις σας με το ευρύ κοινό!
ΒΗΜΑ 6: Αναζητήστε τα ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΣΗΜΑΔΙΑ!
Προσπαθήστε να κατανοήσετε το πραγματικό νόημα πίσω από τις λέξεις, αναζητήστε κρυφά μηνύματα ή ακόμα και λανθάνουσες σκοπιμότητες. Μια ανάρτηση ενός πολιτικού κόμματος θα είναι κατά πάσα πιθανότητα αρκετά υποκειμενική, ή τουλάχιστον θα αντανακλά την οπτική του κόμματος πάνω στο ζήτημα και ίσως να μην περιλαμβάνει όλες τις πληροφορίες που θα ολοκλήρωναν την εικόνα.
ΒΗΜΑ 7: Χρησιμοποιήστε τη ΛΟΓΙΚΗ σας!
Προσπαθήστε να σκεφτείτε λογικά όταν εξετάζετε μια πληροφορία. Αν κάτι δε συμβαδίζει με τη λογική σας, είναι πολύ πιθανό κάποιον λάκκο να έχει η φάβα. Εμπιστευτείτε τη διαίσθησή σας και ερευνήστε την περισσότερο!
ΒΗΜΑ 8: ΣΥΜΦΩΝΕΙΤΕ;
Οι άνθρωποι έχουν την τάση να πείθονται ευκολότερα από πληροφορίες που ταιριάζουν με τις προσωπικές τους απόψεις ή τη στάση ζωής τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πάντα ο σωστός δρόμος για να αποφασίσετε αν κάτι είναι αλήθεια ή ψέμα! Προσπαθήστε να αντισταθείτε στον πειρασμό και μην πιστεύετε ό,τι ακούτε/διαβάζετε μόνο και μόνο επειδή συμφωνείτε μαζί του!