Κεφάλαιο 3

Β. Καταπολεμώντας με εναλλακτικές αφηγήσεις - τι συμβαίνει εδώ;

Κάθε δράση φέρνει και μια αντίδραση. Για κάθε αρνητική σκέψη υπάρχει πάντα και μια θετική. Κάθε μαύρο σημείο έχει απέναντί του και ένα λευκό. Κάθε σκοτάδι έχει το φως του. Γιατί όχι, λοιπόν, να μην υπάρχει και ένας τρόπος καταστολής σε κάθε αφήγηση μίσους; Μια εναλλακτική αφήγηση σε κάθε προσπάθεια καταπίεσης;

Κάθε δράση φέρνει και μια αντίδραση. Για κάθε αρνητική σκέψη υπάρχει πάντα και μια θετική. Κάθε μαύρο σημείο έχει απέναντί του και ένα λευκό. Κάθε σκοτάδι έχει το φως του. Γιατί όχι, λοιπόν, να μην υπάρχει και ένας τρόπος καταστολής σε κάθε αφήγηση μίσους; Μια εναλλακτική αφήγηση σε κάθε προσπάθεια καταπίεσης;
Μιλώντας για ρητορικές καταστολής, με απλά λόγια, αναφερόμαστε σε αυτές που αποσκοπούν στην πρόληψη και την περαιτέρω ανάπτυξη συμπεριφορών μίσους ή στην επιδείνωση των ακραίων απόψεων που εκφράζουν διακρίσεις, αλλά και στην προσέλκυση όσων έχουν εκφράσει κατά καιρούς απόψεις μίσους ώστε να αλλάξουν την οπτική τους και τη συμπεριφορά τους απέναντι στους άλλους.
Από την άλλη, όταν μιλάμε για εναλλακτικές ρητορικές, αναφερόμαστε στη δημιουργία και προώθηση ιδεών ισότητας και αποφυγής διακρίσεων, χρησιμοποιώντας μια πιο θετική προσέγγιση και περισσότερη ενσυναίσθηση, με στόχο διάφορες ομάδες ανθρώπων – ακόμα και όσους παράγουν οι ίδιοι τις συμπεριφορές μίσους.
Και οι δύο μορφές αφηγήσεων (καταστολής και εναλλακτικές) έχουν στόχο να αντιμετωπίσουν τις ρητορικές καταπίεσης, βάλλοντας την αξιοπιστία τους και αποδομώντας τες μέσα από τον σεβασμό, τη δεκτικότητα, την ισότητα, την κατανόηση και την αλληλεγγύη. Φυσικά, δεν υπάρχει μόνο ένας τρόπος για να το καταφέρουμε αυτό, αλλά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια μεγάλη ποικιλία από εργαλεία και μέσα: γεγονότα και επιχειρήματα, κατανόηση των συναισθημάτων και των εμπειριών, χιούμορ, άμεση επαφή με ανθρώπους που προέρχονται από διαφορετικές συνθήκες ζωής κλπ.

Παρ’ όλο που και οι εναλλακτικές και οι ρητορικές καταστολής είναι εξίσου σημαντικές και αποτελεσματικές στη μάχη κατά της ρητορικής μίσους, παρουσιάζουν αρκετές διαφορές που τους επιτρέπουν να καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων ρητορικής μίσους. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, αλλά και η λεπτομερής ανάλυση του τρόπου δημιουργίας τους, η συμβολή τους στην αντιμετώπιση της ρητορικής μίσους, καθώς και ορισμένες επιτυχημένες πρωτοβουλίες και καλές πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί στην Ευρώπη, είναι στοιχεία που μπορείτε να βρείτε στο εγχειρίδιο “WE CAN! Taking Action Against Hate Speech through Counter and Alternative Narratives” που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του κινήματος “No Hate Speech” του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Τόσο οι ρητορικές καταστολής, όσο και οι εναλλακτικές, παρουσιάζουν πολλά κοινά στοιχεία και αλληλοσυμπληρώνονται στη μάχη κατά της ρητορικής μίσους. Η πιο σημαντική τους ομοιότητα είναι ο κοινός τους στόχος: να εκφραστούν δημόσια! Ωστόσο, αυτές οι δύο μορφές αφηγήσεων έχουν και αρκετές διαφορές, τις οποίες θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε εύκολα και συνοπτικά στους παρακάτω πίνακες:

ΡΗΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Σύντομη και άμεση αντίδραση

Συνήθως απαντούν σε μια συγκεκριμένη πρόκληση ή συμβάν, ένα μεμονωμένο περιστατικό ή μια επείγουσα κατάσταση

Αποδόμηση και απαξίωση

Καταρρίπτουν τη βάση και την ουσία της αφήγησης μίσους

Μπλοκάρισμα και πρόκληση

Λειτουργούν ως εμπόδιο και αντιμετωπίζουν ευθέως συγκεκριμένες εκφράσεις μίσους

Κατάρριψη μιας εξουσίας/ενός ψευδούς γεγονότος

Χρησιμοποιούν στοιχεία/έγκυρες πληροφορίες για να διαψεύσουν μια μη επικυρωμένη πηγή ή μια εσφαλμένη/αναληθή πληροφορία, στην οποία στηρίζεται η αφήγηση μίσους

Μιλώντας για επιτυχημένες πρωτοβουλίες, ας ρίκουμε μια ματιά στη δράση “Hate Destroyer Mural”, η οποία εφαρμόστηκε στη Φινλανδία (https://vimeo.com/72886961), καθώς και στον “Οδηγό Καταπολέμησης του Μίσους στο Twitter”, στο πλαίσιο της καμπάνιας “Get the trolls out” (www.stoppinghate.getthetrollsout.org).
Ωστόσο, με δεδομένο ότι οι ρητορικές καταστολής απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο συμβάν ή μια επείγουσα κατάσταση ρητορικής μίσους, είναι αρκετά πιθανό να παρασυρθεί κανείς, να επηρεαστεί από τα συναισθήματά του και την ένταση της στιγμής και να καταλήξει στο να παραβιάζει ο ίδιος τελικά κάποια ανθρώπινα δικαιώματα στην προσπάθειά του να τα προστατέψει!
Για να αποφύγουμε αυτήν τη δυσάρεστη εξέλιξη, το κίνημα “No Hate Speech” έχει θεσπίσει μια σειρά χρυσών κανόνων που θα πρέπει να τηρούμε στη διαδικασία ανάπτυξης ρητορικών καταστολής με στόχο την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων:

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 1: Δεν πρέπει να περιέχει μίσος, βία και εκφράσεις διακρίσεων.

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 2: Πρέπει να ενισχύει την ισότητα, τον σεβασμό και την αλληλεγγύη μεταξύ των ατόμων και των κοινωνικών ομάδων.

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 3: Πρέπει να προωθεί την ισότητα μεταξύ όλων των ανθρώπων, την κριτική σκέψη, τον διάλογο και τη σωστή ενημέρωση.

Ας δούμε τώρα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των εναλλακτικών ρητορικών:

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΡΗΤΟΡΙΚΕΣ

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ

Μακροπρόθεσμη & έμμεση αντίδραση

Αντί να απαντούν στιγμιαία σε ένα γεγονός, επιχειρούν να φέρουν μακροπρόθεσμες αλλαγές στην κοινωνία, προσφέροντας μια “άλλη όψη” στο νόμισμα

Παρουσιάζουν όσα πρέπει να “υποστηρίζουμε”

Παρουσιάζουν όσα πρέπει να υποστηρίζουμε και να ενθαρρύνουμε, αντί αυτών που πρέπει να εναντιωθούμε

Παρουσιάζουν μια εναλλακτική οπτική των πραγμάτων

Παρουσιάζουν μια θετική προσέγγιση σε κάποιο ευαίσθητο ζήτημα

Δημιουργούν έναν εναλλακτικό τρόπο σκέψης

Προσπαθούν να προσφέρουν έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης στην κοινωνία γενικότερα

Οι εναλλακτικές ρητορικές δεν υπάρχουν χωρίς κανόνες. Αντίθετα, θα πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας τις παρακάτω οδηγίες όταν προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια εναλλακτική ρητορική:

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 1: Πρέπει να δημιουργεί, να εφαρμόζει και να προωθεί μια διαφορετική οπτική, η οποία αντανακλά τις αρχές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 2: Πρέπει να βελτιώνει τον διάλογο ανάμεσα σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες.

  • ΚΑΝΟΝΑΣ 3: Πρέπει να ενισχύει μια φιλοσοφία παγκόσμιων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σεβασμού και αλληλεγγύης.

Όπως παρατηρείτε, τα ανθρώπινα δικαιώματα φαίνεται να βρίσκονται στην καρδιά της μάχης για την καταστολή της ρητορικής μίσους, τόσο εντός όσο και εκτός διαδικτύου. Πώς μπορούν, όμως, τα ανθρώπινα δικαιώματα να γίνουν το όπλο μας εναντίον των αφηγήσεων επιθετικότητας και μίσους; Αφήστε μας να σας καθοδηγήσουμε…

43%