ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
a. Κάνοντας την αρχή
Οι σχέσεις μεταξύ των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων είναι αρκετά βεβαρυμένες εξαιτίας της πρόσφατης ιστορίας με εντάσεις και συγκρούσεις. Η ρητορική μίσους φαίνεται να στρώνει το έδαφος για τη δημιουργία πραγματικού μίσους μεταξύ των πολιτών και να στήνει εμπόδια σε κάθε περαιτέρω προσπάθεια συμφιλίωσης και συνεργασίας. Στην πράξη, όπως προκύπτει από εκθέσεις της Ε.Ε. για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, και πρόσφατα για τη Σερβία (2019) και το Κόσοβο (2018), η ρητορική μίσους και οι διακρίσεις βρίσκονται παντού στα μέσα και στο διαδίκτυο και συχνά περνούν απαρατήρητα, ενώ σπάνια αντιμετωπίζοντται δραστικά από τις αρμόδιες αρχές. Επιπλέον, υπάρχουν πολλές ατυχείς περιπτώσεις στις οποίες η ρητορική μίσους δεν περιορίστηκε στον γραπτό ή προφορικό λόγο, αλλά πολύ γρήγορα κλιμακώθηκε και οδήγησε σε ειδεχθή εγκλήματα μίσους και την απώλεια ζωών. Ταυτόχρονα ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyberbullying), ως η επικρατέστερη μορφή ρητορικής μίσους, έχει πλέον εξελιχθεί σε ένα σοβαρό και επίμονο πρόβλημα που απασχολεί τους νέους ανθρώπους, επηρεάζοντας κυρίως τους εφήβους και προκαλώντας τους μόνιμα τραύματα, όπως εξαρτήσεις, στρες ή επιθετικότητα, που συχνά οδηγούν σε αυτοκτονικές τάσεις και μάλιστα με ανησυχητικό ρυθμό.
Η πολιτική που ακολουθείται σήμερα προσανατολίζεται προς τη διατήρηση της υφιστάμενης κατάστασης και την αντιμετώπιση των συνεπειών των ακραίων συμπεριφορών και όχι στην πρόληψη ή την αντιμετώπιση του πραγματικού προβλήματος. Πολλές φορές, εθνικιστικά σχόλια πυροδοτούνται από εθνικιστές πολιτικούς, όποτε αυτό εξυπηρετεί τις σκοπιμότητές τους. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με τις συνέπειες αυτών των τακτικών κάθε μέρα: επιθέσεις σε έναν φούρνο της γειτονιάς με αφορμή μια φωτογραφία, σέρβικα προϊόντα να ρίχνονται στη φωτιά από άγνωστους στο Κόσοβο, συμπλοκές μεταξύ πολιτών για τη θρησκεία στο Μαυροβούνιο, αυτοκόλλητα πάνω στη σημαία της Β. Μακεδονίας σε αυτοκίνητα στην Ελλάδα κλπ.
Όσο κι αν προσπαθεί κανείς να “σβήσει τη φωτιά” μετά από ένα συμβάν ρητορικής μίσους, αυτό μπορεί μόνο να δώσει μια πρόσκαιρη λύση και περιορισμένα αποτελέσματα. Παρ’ όλ’ αυτά, λύσεις μεγάλης διάρκειας δεν μπορούν να δοθούν αν δεν αρχίσουμε από τις ρίζες του προβλήματος αντιμετωπίζοντας δυναμικά τις επιβλαβείς ρητορικές που περιλαμβάνει.
Ποιος είναι, λοιπόν, ο ρόλος των νέων ανθρώπων σε αυτήν την κατάσταση; Σε ποια πλευρά στέκονται; Και τέλος πάντων…υπάρχει ελπίδα; Πράγματι, οι νέοι είναι οι πιο ενεργοί χρήστες του διαδικτύου, με το 71 % των χρηστών να είναι ηλικίας 15 – 24 ετών, σε αντίθεση με το 48 % των ενηλίκων. Και αναμφίβολα τα νούμερα αυτά έχουν αυξηθεί κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID19. Την ίδια στιγμή, οι νέοι εμφανίζονται στον ρόλο του θύματος και του θύτη της ρητορικής μίσους στον ψηφιακό κόσμο, μια ατέρμονη μάχη ανάμεσα στο μαύρο και το λευκό, το λάθος και το σωστό, τη σκληρότητα και την επιβίωση. Ωστόσο, οι ίδιοι οι νέοι είναι αυτοί που θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο τους, να κάνουν τη διαφορά, να ανατρέψουν τα δεδομένα και να δημιουργήσουν έναν πραγματικό και ψηφιακό κόσμο, στον οποίο το φαινόμενο της ρητορικής μίσους θα ανήκει πια στο παρελθόν.