A. Njohja dhe analizimi i gjuhës së urrejtjes online

KAPITULLI 2

Duhet të ketë pasur ndonjë moment në jetën tonë kur – ose e kuptojmë ose jo – ne kemi marrë pjesë ose të paktën kemi vëzhguar ndonjë narrativë armiqësore kundër një personi ose ndaj një grupi personash që po ndodhte online ose në botën reale. Le të marrim një moment dhe të reflektojmë mbi të…Si u ndjemë për rolin tonë në incident? A ishim të pambrojtur, të fuqishëm, të ftohtë, të ngacmuar, të frikësuar apo të ndjerë të justifikuar për veprimet tona? A e pranuam, u përpoqëm ta shmangnim, reaguam apo e kaluam? A bëmë ndonjë gjë për të? Çfarë ishte ajo? Apo pse jo? Nëse e keni të vështirë të mendoni për ndonjë incident, mos shkoni shumë larg… Sjelljet e urrejtjes nuk duhet domosdoshmërisht të jenë jashtëzakonisht të ashpra, të jashtëzakonshme ose shumë “të zhurmshme”. Ata fshihen lehtësisht në momente të rastësishme e të përditshme – disa prej të cilave madje mund të duken mjaft të pafajshme dhe të padëmshme – megjithëse ato në fakt shkaktojnë shumë dhimbje, shqetësim dhe emocione negative për viktimat e tyre. Le të kalojmë nëpër skenarin e mëposhtëm dhe të përpiqemi ta analizojmë dhe komentojmë atë:

Meri, Suzana, Xheku dhe Xhoi janë shokë të klasës. Së fundmi, në klasë ka ardhë Alberti- një nxënës i ri. Alberti është djalë me ngjyrë, ka lindur në Zambia, por ka jetuar në Europë që nga mosha 3 vjeçare.
Ardhja e Albertit në shkollë nuk ka kaluar pa u vërejtur dhe një grup shokësh duken mjaft të interesuar për këtë, sepse kjo u diskutua shumë në një grup privat në rrjete sociale. Alberti ka ndjerë atmosferë jo miqësore në klasë, por ai është i ri në shkollë dhe nuk dëshiron të thotë asgjë që mund t’i provokojë ose t’i bëjë gjërat më keq – në fund të fundit, ai nuk ka pasur ende kohë të mjaftueshme për të bërë miq. Ndoshta ai nuk ishte mjaftueshëm i hapur ndaj tyre dhe është fajtor gjithashtu.
Meri dhe Xheku – të dy duke qenë “jeta dhe shpirti i festës” dhe gjithmonë studentët më të njohur në klasë, duket se janë mjaft të mërzitur nga ardhja e Albertit, pasi personaliteti i tij mori vëmendjen e pjesës tjetër të shokëve të klasës dhe ai u kthye në qendër të vëmendjes së miqve të tyre, megjithëse për Merin dhe Xhekun ai është pak irritues dhe i çuditshëm: stili i tij është i veçantë, flokët e tij janë të çuditshëm dhe ai ka një theks që e bën të vështirë për t’u kuptuar kur flet. Meri dhe Xheku fillojnë të bëjnë shaka me Albertin, duke bërë disa komente qesharake rreth Albertit në një bisedë online në grup dhe duke krijuar disa meme dhe GIF që tallen me stilin e tij. Më pas, u bie ndërmend një ide! A nuk do të ishte vërtetë qesharake nëse ata do të krijonin një llogari të rreme dhe do të fillonin ta shpërndanin publikisht këtë koment? Me siguri që do të mblidhnin qindra shikime dhe pëlqime dhe do të qeshnin me këtë! Suzana po qeshë shumë me komentet në grup (madje i ka krijuar disa meme)- dhe, sinqerisht, ndjehet mirë që është pjesë e “Bandës” siç e quajnë shoqërinë e tyre!.- ndjehet pak skeptike për publikimin e shakave. Ajo mendon që publikimi do të kishte efekt negativ në psiqikën e nxënësit të ri. Xhoi po i lexon të gjitha mesazhet, po i pëlqen disa postime, po ende nuk ka shprehur ndonjë opinion lidhur me këtë ide, as nuk ka krijuar ndonjë postim. Meri dhe Xheku janë të habitur nga sjellja e çuditshme e Suzanës. Ajo kurrë s’ka qenë konservative dhe gjithmonë ka pasur sens të humorit. Çfarë po ndodhë me të? Ata menduan që ajo e donte “Bandën”! Duke u ndjerë të nevrikosur me këtë ndryshim, ata i thanë hapurazi që nuk do të jenë më shokë dhe se ajo duhet të rrinte me djalin me ngjyrë- dhe se kjo tradhëti nuk mund të harrohet lehtë. Megjithatë, Meri dhe Xheku po mendojnë të vazhdojnë me planin e tyre- në fund të fundit ata nuk po shkaktojnë ndonjë dëm të madh, vetëm duan të argëtohen! Duke parë se si u zhvillua ngjarja, megjithëse Xhoi mundi ta kuptonte këndvështrimin e Suzanës, ai vendos të mos hapë gojën dhe përfundimisht dorëzohet, duke mos ditur se çfarë të bëjë ose nëse duhet të bëjë diçka për këtë. Në fund të fundit, ai i do miqtë e tij dhe nuk ka asnjë arsye për të prishur miqësinë e tyre për një keqkuptim të kotë!

Sado i lehtë dhe i zakonshëm që duket, ky skenar është më se i zakonshëm tek të rinjtë, pavarësisht nga mosha – nga fëmijët tek të rinjtë. Si do të dukej nëse do të përpiqeshim ta zbërthenim, të analizonim personazhet dhe të kërkonim alternativa në secilën sjellje. Le t’i hedhim një sy:

Roli: DHUNUESIT – Meri dhe Xheku

Karakteristikat:

Zakonisht janë shumicë- 2 nga 4 shokët në grup
Influencojnë ose pranohen nga një pjesë e madhe e njerëzve- duke qenë të dy janë “jeta dhe shpirti i festës” dhe studentët më të njohur në klasë

Elementet e sjelljes:

Duhet të shfaqin pushtetin – ata i thonë hapur se ajo nuk duhet të rrijë më me ta, gjithsesi Meri dhe Xheku synojnë të vazhdojnë me planin e tyre
Mundohen t’ua imponojnë të tjetëve opinionin e tyre duke i kërcënuar- kjo tradhëti nuk mund të falet lehtë.
Fshihen pas anonimitetit- nëse krijuan një llogari fallco dhe filluan të shpërndajnë komente të tilla publikisht.
Nuk e analizojnë sjelljen e tyre të dëmshme dhe fajsojnë të tjerët që nuk e pranojnë- ata janë të habitur nga sjellja e çuditshme e Suzanës. Ajo kurrë s’ka qenë konservative dhe gjithmonë ka pasur sens të humorit. Çfarë po ndodhë me të?
Shtrembërojnë realitetin dhe krijojnë ndjenjë të fajit për ata që nuk pajtohen – Ata menduan se ajo e donte “Bandën”!

Ndjejnë…

Pasiguri, por duhen të ndihen të fortë/të pranuar- duket se janë mjaft të mërzitur nga ardhja e Albertit, pasi personaliteti i tij mori vëmendjen e pjesës tjetër të shokëve të klasës dhe ai u kthye në qendër të vëmendjes së miqve të tyre
Hakmarrje/urrejtje/nervozë/emocione të shtypura (që shpesh nuk lidhen me viktimën e tyre)- ata do të qeshnin shumë me këtë!, Duke u ndjerë të nevrikosur me këtë ndryshim…

Roli: VIKTIMA – Alberti

Karakteristikat:

Zakonisht u përkasin pakicës (grup i cenuar, i margjinalizuar ose pafavorizuar)- një djalë me ngjyrë i lindur në Zambia, stil dhe flokë të çuditshme, ka një theks
Ju mungon mbështetja e të tjerëve- një ardhje e re në klasë, nuk ka pasur ende kohë të bëj shoqëri

Elementet e sjelljes:

Nuk dëshiron ose është skeptik të reagojë – ai është i ri në shkollë dhe nuk dëshiron të thotë asgjë që mund t’i provokojë ose t’i përkeqësojë gjërat
Kthehet në introvert dhe ndjehet në faj – ka ndjerë atmosferë jo miqësore në klasë, por ai është i ri në shkollë dhe nuk dëshiron të thotë asgjë që mund t’i provokojë ose t’i bëjë gjërat më keq, ndoshta ai nuk ishte mjaftueshëm i hapur ndaj tyre dhe është gjithashtu fajtor

Ndjejnë…

Pamundësi që të mbrojnë vetëveten- Ai ska pasur kohë të mjaftueshme për të bërë shokë, ai është i ri dhe nuk do që të thotë diçka që mund ti provokojë ata apo ti bëjë gjërat akoma më këq.
vetmia/turpi/vetëbesimi i ulët – Ai ska pasur kohë të mjaftueshme të bëjë shokë akoma

Roli: VËZHUGESIT – Suzana dhe Xhoi

Karakteristikat:

Zakonisht i’u përkasin shumicës – 2 nga 4 shokë/shoqe në grup
Ata janë më të pafuqishëm se dhunuesit/shkelësit/autorët – Suzana dhe Xhoi nuk janë figura kyçe të grupit

Elementet e Sjelljes:

Observim pasiv – Nuk e ka shprehur ende opinionin e tij mbi këtë ide
Shpeshherë ndjek ose mbështet dhunuesit (Në mënyrë që të ndihen të pranuar) – Suzana, e cila ka qeshur shumë me komentet në grupin me mesazhe (Po ashtu ka krijuar disa meme personalisht), Xhoi lexon të gjitha mesazhet, si dhe i pëlqen disa nga postimet.

Ata ndihen…

Të frikësuar për t’u bërë viktima ose për t’u margjinalizuar – megjithëse Xhoi mund ta kuptonte këndvështrimin e Suzanës, ai vendos të mos hapë gojën dhe eventualisht heqë dorë, duke mos ditur se çfarë të bëjë, ose nëse duhet të bëjë diçka në të vërtetë për këtë, ai i do miqtë e tij dhe ka nuk ka arsye për të prishur miqësinë me ta për një keqkuptim të rëndomtë
I pasigurt për t’iu kundërvënë autorëve – megjithëse Xhoi mund ta kuptonte këndvështrimin e Suzanës, ai vendos të mos hapë gojën dhe përfundimisht heq dorë, duke mos ditur se çfarë të bëjë, ose nëse duhet të bëjë diçka në të vërtetë për këtë, ai i do miqtë e tij dhe nuk ka asnjë arsye për të prishur miqësinë e tyre për një keqkuptim të rëndomtë
Nevoja për të bërë pjesë dikund – Ishte një ndjenjë shumë e mirë, pjesëmarrja në “Bandë”, ashtu siç quhej shoqëria e tyre!
Më pak fajtor për shkak të sjelljes pasive dhe jo energjike – as nuk ishte ai që krijoi ndonjë postim vetë

Pas lokalizimit të karakteristikave bazë të secilit rol në çdo rast të sjelljes armiqësore, është mjaft e qartë se këto elemente zbatohen në çdo incident paksa të përshtatur me rrethanat e dhëna. Por, si dhe pse njerëzit u drejtohen këtyre formave të sjelljes? A është në natyrën njerëzore? A jemi mësuar disi të sillemi kështu me njëri-tjetrin? A rrjedh në gjakun tonë?
Epo, e vërteta është se me rritjen e një personi, karakteristikat individuale të personalitetit të tij, si dhe normat dhe zakonet e shoqërisë dhe prejardhja jonë luajnë një rol të rëndësishëm në sjelljen e dikujt, por vlenë të theksohet se asnjë shkollë apo familje nuk do t’i mësojë kurrë (shpresojmë) një personi se si të jetë i dëmshëm për një qenie tjetër njerëzore, megjithëse ka narrativa të fshehura mirë në çdo cep, për t’i kaluar këto mesazhe në mënyrë të pandërgjegjshme dhe përfundimisht na çojnë në një lloj të caktuar sjellje. Narrativa këto që projektojnë diskriminim, paragjykim, pabarazi apo edhe propagandë.
Në rast se kjo ju tingëllon shumë shkencore ose komplekse, le t’i hedhim një sy botës së pafajshme të…përrallave!

25%